Toptan Bir Gözden Geçirme İçin Vitruvius’tan Geleceğe; Küresel Coronavirüs Felaketi Ve Mimaride Kalite Etiği İlkeleri Üzerinde Yeniden Düşünmek…

Bu yılın “5 Haziran, Dünya Çevre Günü”ne doğru giderken topyekûn, küresel bir sınavdan geçiyoruz… Algılarımızda bu sınavın giriş-çıkış eşiğini de artık “sıradanlaşan ölümden kaç(ın)mak davranışlarımız” oluşturmaktadır…

Çünkü küresel ölçekte ölümle hiç sınanmamış ve çaresizliklerle hiç bu kadar yüzleşmemiştik…

Yine de bugünler nasıl olsa geçecek, sorunları da aşılacak;… umuduyla yaşıyoruz.

Ancak tüm bu yaşadıklarımızdan çıkaracağımız derslerin “davranış alışkanlıklarımızda” kalıcı izler bırakması gereken ihtiyaçlar olarak; bireysel ve toplumsal yaşamımızı kolaylaştırmasını ısrarla isteyecek ve bekleyeceğiz…

Neyi, nasıl isteyeceğimiz ise algılarımızdan oluşan öngörülerimizin, ufuklarını zorlayabilmemize bağlı…

Artık dilimize “Hiçbir şey eskisi gibi olmayacak!…” biçiminde yerleşen özlü sözün farkında olarak; tüm “davranış alışkanlıklarımızı” dikkatli analizlerle inceleyip olabilecek en iyisi, yani kaliteli düzeyde sentezlememiz gerekecek…

Zaman içerisinde kendimizin ya da başkalarının bulup uyguladıkları doğruların farkına varıp “eskiyen doğrularımızı” kendi “yeni doğrularımız” haline getirmeye çalışacağız…

Daha fazla “Ortak Utopya” alanlarını üretmek için gözden geçirmelerimizle elde ettiklerimizi; daha verimli yaşamın koşullarını oluşturmak için paylaşacağız.

Çünkü bu dünyanın yalnız kendimize ait olmadığını; gökyüzünde özgürce dolaşan bulutlara bakarak hep hatırlayacağız. Hiç tanımadığımız ve bizimle beraber ölüm sınavından geçen insanları aynı duygularla hissedeceğiz… Belki de geceleri aynı gökyüzünde yıldızların yerli yerinde durup durmadıklarına da ara sıra göz ucuyla bakacağız; yine hiç tanımadığımız insanlarla birlikte…

Bu “öz sorgulama”, “özeleştiri” ve “eleştiri” süreci, bize başka türlü anlayışlarla birlikte davranmamız için yol açıcı örnekler sunacak…

Tüm bu endişe veren uyarılma süreci, yaşamı, yaşamın farkında olarak yaşamak; belki de bir ya da birkaç yaşama değer uzunlukta zenginliklerle ödüllendirecek…

Ya da olmadı, “Rüya, fakirin ekmek fırınıdır…” sözüyle teselli bulacağız…

Antik dönem mimarisinde çığır açan Vitruvius’un(*) ünlü “Sağlamlık”, “Kullanışlılık” ve “Güzellik” kavram üçlüsü ile ilgili yıllar önce buradaki yazılarımda değindiğim öz-eleştirel sorgulama kombinasyonuna yeri ve günü geldiği için burada bir kez daha çok kısaca değinmek istedim…

(Ayrıca hemen hatırlatmak gerekirse: Marcus Vitruvius Pollio (M.Ö. 1. yy) Romalı yazar, mimar ve mühendistir. “De Architectura” kitabında bir mimarlık eserinin gerçekleştirilmesinde “Firmitas”, “Utilitas”, “Venustas” yani “Sağlamlık”, “Kullanışlılık” ve “Güzellik” ilkelerinin gereğinden söz eder. Ayrıca Vitruvius bu eserinin orijininde, insan bedeninin sahip olduğu ideal bir orantıya yer vermiş ve ayrıca, sanattan anlamak için onun doğasına inilmesi gerektiğini savunarak, doğadaki uyum ile sanat eserlerinin kalıcılığı arasında ilişki kurmuştur.)

Nasıl ki “Ciddiyet(C)”, “Samimiyet(S)” ve “Dürüstlük(D)” üçlüsü arasında da her biri diğer ikisinin birlikteliği ile ancak kalite kombinasyonuna ulaşabiliyorsa; örneğin: (1) (C=S+D); (2) (S=D+C); (3) (D=C+S) … Benzer bir içsel kombinasyon da  “Sağlamlık”, “Kullanışlılık” ve “Güzellik” kavram üçlüsü ile kurulabilir…

Söz konusu kombinasyon ile, “Mimari Yapı Bütünlüğü”nün “Kalitesinin Sorgulanarak Sağlanması” gereği olarak; “her bir kavramın diğer iki kavram tarafından yeniden gözden geçirilmesiyle oluşturulması hedeflenmektedir…”

Örnek vermek gerekirse: …

(1)“Sağlamlık” önce kendi kendisiyle “Sağlamlığı”nın sorgulaması(SxS) sağlandıktan sonra; diğer iki kavram olan “Sağlamlığın kendi  Kullanışlılığı”(SxK) ve “Sağlamlığın kendi Güzelliği”(SxG) ile de sorgulanmasını gerektiriyor.

Devam edersek bu kez: …

(2)“Kullanışlılık” önce kendisiyle “Kullanışlılığı”nın sorgulaması(KxK) sağlandıktan sonra; diğer iki kavram olan “Kullanışlılığın kendi  Güzelliği”(KxG) ve “Kullanışlılığın kendi Sağlamlığı”(KxS) ile sorgulanmasını gerektiriyor.

Üçüncü ve son kez: …

(3)“Güzellik” önce kendisiyle “Güzelliği”nin sorgulaması(GxG) sağlandıktan sonra; diğer iki kavram olan “Güzelliğin kendi Sağlamlığının”(GxS) ve “Güzellliğin kendi Kullanışlılığı”(GxK) ile sorgulanmasını gerektiriyor.

“Mimari Yapı Bütünlüğü”nün günümüz koşullarının dayattığı tüm güncellemelerle bağlamın sağlanması ise genel olarak yapının bulunduğu yer ile ilişkisini kuran “Vaziyet Planı”nın üzerinden “Yerel/Çevresel/Küresel” sorunlara ek sorun getirmeyecek; ancak mevcut “Yerel/Çevresel/Küresel” sorunların çözümüne katkı sunacak kriterlere sahip olduğunun önceden “Genel Tasarım İlkeleri” olarak en başta dikkate alınması, “Etik bir davranış alışkanlığı ile olanaklıdır…”

Hep birlikte “Mimaride Etik Kodları” yeniden düşünmeye başlamak için bundan daha iyi bir zaman olabilir mi?