Tüm Mimarlık Alanları’nda Toptan Bir Özeleştiri Süreci Fırsatı Olarak: Mimarlık “VE” Eğitim Kurultayları…

“Büyük felaketimiz, 1999 Marmara Depremi” ile hazırlıklarına başlanan “Mimarlık Alanı Sorgulama Süreci” Mimarlığın hem “Eğitimi Alanı”nı hem de “Uygulama(Profesyoneller) Alanı”nı kapsayacak biçimde Mimarlık “VE” Eğitim Kurultayı adıyla simgeleşmiş olarak 13 Aralık 2019 tarihinde, Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi’nde 10. kez yapıldı…

“Mimarlık Eğitimi Alanı”ndan “Mimar Akademisyenler” ve “Mimarlık Öğrencileri”; “Uygulama(Profesyoneller) Alanı”ndan “Mimarlar Odası Üyeleri” ve farklı disiplinlerden (ancak ortak çalışma alanında yer alan) “Akademisyenler”, “Öğrenciler” ve “Profesyoneller” ile birlikte onuncu kez yapılan “Mimarlık “ve” Eğitim Kurultayı”nda; altı(6) farklı ana tema ve alt başlıkları çerçevesinde sunumlar yapıp tartıştılar…

Geçen 20 yıllık süreçte, elde ettikleri bilgilerini paylaştılar, eleştiri ve özeleştirilerde bulundular ve sonuçta bazı yapısal değişikliklere de yol açacak biçimde kolektif üretimde bulundular…

Bu çalışmalar sırasında ulusal ölçek dışında, uluslararası alandaki gelişmeler de dikkatle izlenip incelendiği için BM / UNESCO-UIA Eğitim Komitesi, UIA-Uluslararası Mimarlar Birliği, ACE-Avrupa Mimarlar Konseyi’nin uluslararası meslek kuralları, meslek hukuku ve mimarlık eğitimi çalışmalarına da yer verildi…

Aynı zamanda uluslararası bilgi ve deneyim birikimine sahip olan RIBA, AIA, NAAB vd. gibi farklı ulusal kurumların çalışmalarından da yararlanıldı…

Tüm bu çalışmalar sonuçta kamu yararına çalışan, kurumsal ürünlerin ortaya çıkarılmasına yol açtı.

Bunlardan;

İLK ÜRÜN: SMGM-Sürekli Mesleki Gelişim Merkezi adı altında, uluslararası süreçte benzerlerinin de incelenmesiyle oluşturulan yönetmeliğine göre çalışmaya başladı. Geçtiğimiz yıl 25 Eylül 2019 tarihinde Sürekli Mesleki Gelişim Çalıştayı(SMGM) yapıldı…

(Ancak Yönetmeliği’nde bir dikkatsizlik sonucu gözden kaçan; Mimarlar Odası’nın tüm üyelerine değil de “sadece kendi adına Büro Tescili yaptırmak zorunda olan Serbest Çalışanlara” SMGM Eğitimleri’ne “katılım zorunluluğu” şartının getirilmiş olması konusu, anayasal eşitlik ilkesine ters düştüğü için; bir serbest çalışanın bu eşitsizliğe karşı açtığı dava ile “yalnızca serbest çalışanlara SMGM Eğitimi zorunluluğu” iptal edilmiş oldu.Ancak herkes için SMGM eğitimleri geçerliliğini korumaya devam ediyor…)

Evet, SMGM Eğitim Süreci devam ediyor olmakla birlikte; bir yandan sanki bu süreç tümüyle ortadan kalktı algı yanılgısına da yol açtı.

Aslında denetimleri artarak devam eden uluslararası “İş Alış Koşulları” nedeniyle;

Ücretli, Serbest vd. tüm meslek alanlarında olduğu gibi “Mimarlar Odası’nın tüm üyeleri için geçerliliği devam eden SMGM Eğitim Süreci” tüm üyelerin bu konudaki eksik bilgileri tamamlanarak yeniden uygulamaya geçilmediği sürece;

uluslararası anketlerde de “iş alanı kaybının daha da büyüyeceği” ve “nitelikli işsizliğin artacağı” yönünde “olumsuz” sonuçlar ortaya çıkmaya başlamıştır… (Grafik resim bu araya gelecek…)

Yeterli ve nitelikli bir eğitim sürecinden geçememiş üyelerin yanı sıra yeterli ve nitelikli bir eğitim sürecinden geçmiş üyelerin de kendi başına birikimi yeterli ve nitelikliyken “uluslararası koşulların dayattığı eğitimde akreditasyon ve sertifikasyon eşiği” sistemleriyle; “niteliksiz olarak damgalanma tehlikesinin devam ettiği” de açıkça görülmektedir.

Öte yandan tüm üyelerin eğitimde eşitlik ve adalet hakkını korumak ve geliştirmek amacıyla oluşturulan SMGM-Sürekli Mesleki Gelişim Merkezi’nin değerinin önümüzdeki süreçte tüm üyeler tarafından fark edilmesinin yanı sıra; zengin eğitim ve uygulama programları ile geliştirmek de herkesin görevi olmalıdır…

İKİNCİ ÜRÜN: MİAK-Mimarlık Okulları Akreditasyon Kurulu adı altında başlayıp (bugün artık bağımsız dernek olarak 01 Şubat 2020’deki Genel Kurulu ile kuruluşu da yapılan…) yine uluslararası örneklerden yararlanılarak geliştirilen yönetmeliğine göre, bağımsız olarak çalışmalarına devam eden kurul; yaptığı örnek çalışmalar sonucunda, uluslararası ve farklı ulusal akreditasyon kurullarıyla eş düzeye ulaşmış ve YÖK-Yükseköğretim Kurulu tarafından da iki dönemdir akredite edilmiş olarak başarılı çalışmalarını sürdürmektedir…

Sayısı bugün 148’i aşan mimarlık bölümü programlarının geçtiğimiz dönemde uygulamaya geçmesine karşın; henüz 7 okulun (bunlardan bazılarının da bir kaç kez ve peş peşe) akredite olmak için “cesaretle” başvurması ve kurumsal onay alması sevindiricidir.

Bununla birlikte; ülke olarak ulusal ölçekte akredite okullar konusunda yeterli ortalamayı (7/148) henüz yakalayamadığımız açıkça görülmektedir… Ancak geçtiğimiz yıl sonunda bağımsız dernek olarak kuruluşu ile birlikte bu sürecin hızlı ve etkin biçimde işlemeye başlayacağı görülecektir…

ÜÇÜNCÜ ÜRÜN: MiMeKK-Mimarlıkta Mesleğe Kabul Kurulu: İlk kez İzmir 9 Eylül Üniversitesi’ndeki 6.Mimarlık ve Eğitim Kurultayı’nda bilgisinin paylaşılmasından sonra 7. ve 8. Mimarlık ve Eğitim Kurultay’ında da gelişim aşamalarıyla birlikte sunumları yapılmıştır.

Ayrıca geçtiğimiz 29 Eylül-03 Ekim 2016 tarihlerinde Kıbrıs Doğu Akdeniz Üniversitesi’nin ev sahipliğinde MOBBİG-Mimarlık Okulları Bölüm Başkanları İletişim Grubu tarafından yapılan “43. MOBBİG Toplantısı”nda da güncel durum bilgisi sunulmuş ve tartışılmıştır.

Bir yandan henüz “Yönetmelik Taslağı” hazırlanmakla birlikte “şimdilik” Mimarlar Odası Merkez Yönetim Kurulu “Yönergesi” ile çalışmalarına devam etmektedir.

MiMeKK-Mimarlıkta Mesleğe Kabul Kurulu da yine anayasanın ve yasaların ilgili maddelerinden yararlanıp, uluslararası alandaki örnekleri ve ülkemiz koşulları da dikkate alınarak hazırlanan “Çalışma İlkeleri” bu dönem biraz daha ileri aşamaya taşınarak “Yönetmelik” haline getirilmesi beklenmektedir.

MiMeKK Yönetmeliği taslağı üzerinde 9. Mimarlık “ve” Eğitim Kurultayı’nda da değerlendirmeleri yapılmış ve sonrasında 24 Aralık 2017 MiMeKK Çalıştayı’nda ve geçtiğimiz yıl 18 Eylül 2019 MiMeKK Çalıştayı’nda değerlendirilerek geliştirilen son taslak; 13 Aralık 2019’da yapılan 10. Mimarlık “ve” Eğitim Kurultayı’nda da sunumu ve değerlendirmeleri yapılmış; Mimarlar Odası’nın kurumsal işleyişi sürecinde bir şekliyle genel kurula öneri olarak taşınacaktır. Eğer önümüzdeki Mimarlar Odası Genel Kurulu’na kadar tüm hazırlıkları tamamlanabilirse “MiMeKK-Mimarlıkta Mesleğe Kabul Kurulu Yönetmeliği”nin çıkmaması için hiçbir neden bulunmamaktadır.

DÖRDÜNCÜ ÜRÜN: Bugüne kadar tüm Mimarlık “VE” Eğitim Kurultayları programı içinde mutlaka yer alan ve kapsamlı bir programla bağımsız bir kurumsal yapı olarak oluşup/kurulması beklenen;

tüm mimarlık öğrencilerinin kendi hakları ve mimarlık alanına dair görüş ve önerilerini güçlü olarak ulusal ve uluslararası alana da yansıtabilecekleri düşünce ve tartışma platformu “Ulusal Mimarlık Öğrencileri Birliği”nin oluşturulmasına kolaylık sağlamak amacıyla;

2006 yılında Mimarlar Odası tarafından, “Mimarlık Öğrencileri Üyelik Yönetmeliği” kabul edilmiş ve uygulamaya geçilmiştir…

Yine uluslararası alanda görülen örneklerden de anlaşılacağı üzere, tüm okulları temsilen “Mimarlık Öğrencileri” bir araya gelerek oluşturdukları “Ulusal Öğrenci Birliği” ile kendi haklarında (Uluslararası kurum ve toplantıları da dahil.) kararların alındığı tüm yapılar içinde tam bir temsil yetkisiyle yer almakta, karar üretimi ve denetimi sürecine doğrudan katkıda bulunmaktadırlar…

Yurtdışında gerçekleşmiş olan “Ulusal Mimarlık Öğrencileri Birliği” vb. yapılanmalarının başarılı çalışmalarının, “Mimarlar Odası Öğrenci Üyeleri” tarafından ülkemizde de gerçekleştirilemeyeceği düşünülemez…

BEŞİNCİ ÜRÜN: Mimarlık “VE” Eğitim Kurultayı’nın artık köklü bir geçmişe ve birikime sahip kurumsal yapı olarak öncelikle zihinlerde yer almış olması önemlidir… 2015 yılı mart ayında “Mimarlık Semineri-2015”i MSGSÜ’de gerçekleştirmeden önce de farkındaydık; çünkü 1969 yılında ODTÜ’de disiplinlerarası perspektiften gerçekleştirilmiş olan “Mimarlık Semineri” mimarlık alanına çok önemli ufuk açıcı katkılarda bulunmuştu… O günden bugüne gelen hattın farklılaşmalarını izlediğimizde bu açıkça ortaya çıkıyordu… Şimdilik bir hayal ürünü olsa da; 1969 Mimarlık Semineri’nin asıl kalıcı ve yaygın etkisi, eğer “Mimarlık “VE” Eğitim Kurultayları” gibi “düzenli ve sürekli olsaydı” hiç şüphesiz “26. Mimarlık Semineri-2019” yapılmış olacak ve Mimarlık “VE” Eğitim Kurultayları’nda elde edilmiş bilgi birikiminin çok daha fazlasına sahip olabilecektik…

Bazı kazanımların farkına varabilmek için kaybedilenlere göz atmak acıklı olabilir, ancak kazandıracağı farkındalık; aradaki farkı kapatmak için önemli bir enerji ve sinerji kaynağıdır…      

ALTINCI ÜRÜN: Mimarlar Odası tarafından ilk taslağı 2006 yılında oluşturulan “Türkiye Mimarlık Politikası”nın 16-17 Kasım 2017’de, ODTÜ’de yapılan Mimarlık “VE” Eğitim Kurultayı’nda güncellenmesi çalışmasının ardından 20 Eylül 2019 tarihinde Mimarlık Eğitimi Politikası Çalıştayı’nın da yapılmış olmasıdır.

YEDİNCİ ÜRÜN: Yine 16-17 Kasım 2017’de, ODTÜ’de yapılan Mimarlık “VE” Eğitim Kurultayı’nda “Türkiye Mimarlık Eğitimi Politikası” taslak metninin tartışmaya açılmış olması ve sonrasında 13 Aralık 2019’da yapılan 10. Mimarlık “ve” Eğitim Kurultayı’nda da sunulmasıdır.

SEKİZİNCİ ÜRÜN: İlgili kurum ve kurulların katılımı ve katkısı ile her iki kurultay arası süreçte, alınan karar ve önerilerin uygulanmasını takip etmek ve zamanında değerlendirilmesine katkıda bulunmak için Türkiye Mimarlık Eğitimi Kurulu Taslağı’nın 16-17 Kasım 2017’de, ODTÜ’de yapılan Mimarlık “VE” Eğitim Kurultayı’nda tartışmaya sunulmuş olmasıdır…

Tüm bu değerlendirmeler ve ürünlerin ışığında;

Mimarlık Alanı’ndaki değerli tartışmaların önemli kaynağı ve platformu durumundaki “Mimarlık “VE” Eğitim Kurultayları”nın 2001-2018 yılları arasında yapılan ilk on(10) buluşma bir bütün olarak;

Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi’ni,n  EKA-MBÇK / Mimarlık, Egitim ve Kültür Araştırmaları(EKA) -Mesleki Bilimsel Çalışma Kurulu(MBÇK)’nun sürekli program ve gündeminde de yer almaktadır.

İlkinden bugüne Mimarlık “VE” Eğitim Kurultayları ile ilgili EKA-MBÇK bünyesinde “Mimarlık “VE” Eğitim Kurultayları Süreci – Özeleştiri Çalışma Grubu/Atölyesi” oluşturup kimi zaman değerlendirmeye çalıştığımız “birikimin büyüklüğü ve zenginliği”;

bizleri bu dönem daha kapsamlı bir çalışma ile tüm değerlendirmeleri bu tartışma atölyesinde olgunlaştırıp Kurultay Süreçleri’ne aktarmamız gerektiği noktasına getirmiştir…

Yapılan tüm bu çalışmalar sırasında ortaya çıkarılan ürünlerin sağlam zeminde çalışabilmesi için hazırlanan “Destek Araştırma” çalışmalarından biri de EKA-MBÇK tarafından 1998-2006 yılları arasında uygulaması sürdürülmeye çalışılan (*)“MSR-Mimari Stajda Rotasyon Programı”dır… Geçmişte “Galata Grubu” olarak yapılan başarılı öğrenci çalışmalarının; “ülkedeki tüm öğrencilerin katkı katılımını sağlamak üzere” hazırlanmış bir sistematiğine sahip MSR Programı; yaz ve güz dönemindeki kesintisiz çalışmalar ve stajlar (Büro-Şantiye) konusunda aynı zamanda işyeri akreditasyonuna da katı verecek bir yapıya sahiptir. Öğrencilerin staj yaptıkları yerler hakkında “geri dönüş bilgilerini” paylaştıkları “4 x A4” sayfalık “MSR Bültenleri” aynı zamanda kendiliğinden gelişen bir “Büro ve Şantiye Akreditasyonu” olanağını sunmaktaydılar.

Öğrenciler, Mimarlık Eğitimleri sürecinde üyesi olarak grup çalışmalarına katılıp katkı verdikleri MSR Programı Grup Çalışmaları sırasında memnun kaldıkları staj yerlerini grup arkadaşlarına aktararak “Akredite Büro ve Şantiyeler Listesi” oluşumuna da katkı verebilme olanağına da sahiptiler.

Bunun dışında EKA-MBÇK’nın diğer bir “destek araştırma” çalışması ise (**)“Mimarlık Eğitiminde Dersler ve Tarihçeleri” çalışmasıdır. 2006 yılında kurulan (***)“MİAK-Mimarlık Akreditasyon Kurulu” çalışmalarına “isteksiz” okulların katılımını artırmak için dışarıdan destek olmak amacıyla 5-6-7 Kasım 2007’de ODTÜ’de yapılan 4. Mimarlık “VE” Eğitim Kurultayı’nda ODTÜ Mimarlık Anfisi fuayesinde sürekli PPT sunumu da yapılan bu çalışma, daha önce de  3-4 Kasım 2007’de Gazi Üniversitesi’nde yapılan XX.MOBBİG Toplantısı’nda sunulmuştu.

Bu çalışmada amaç Mimarlık Okullarının MİAK Program Akreditasyonları sürecinden bağımsız olarak, tek tek derslerin(stüdyo/proje dahil) doğrudan dersleri verenler tarafından 20 kare görüntü(yazı/resim/vb – “Pecha Kucha” tekniği) ile ders sentezini, analitik olarak tanıtması ve sonuçta öğrenciye sağladığı soyut ve somut katkıların bilgisini vermesidir.

Günümüzde bu konuda ölçülebilir eğitim bilgisinin, satın alan tarafından bilinmesi hakkı; artık sorgulanmaksızın yanıtlanması gereken anayasal bilgi edinme hakkı kapsamında yer almaya başlamıştır…     

Sonuç olarak, tüm Mimarlık “VE” Eğitim Kurultayları süreci “birikiminin büyüklüğü ve zenginliği”, “Mimarlık Alanı”nın başlı başına bir “Özeleştiri Kültürü” olarak zenginleştirilmesine katkıda bulunmaya devam ederken; aynı “Mimarlık Alanı”nın tam ortasında yer alan Mimarlık “VE” Eğitim Kurultayları da aynı “Özeleştiri Kültürü” ile kendisini gözden geçirmelidir.

Bu konuda geliştirilecek katkılar ile Mimarlık “VE” Eğitim Kurultayları’nın köklü geçmişi; her zaman yeni geleceğin temellerini daha da sağlamlaştıracaktır.

Bu noktada bazı analiz-sentez teknikleri de kullanılarak(örneğin SWOT, vb) bugüne kadar tüm kurultaylarda ele alınan tema ve alt başlık konularının oluşturduğu “Mimarlık Alanı Haritası”nda;

“…Yapılanlar / Durum / İhtiyaçlar / Güçlü yanlar / Zayıf yanlar / Yeni hedefler…” gibi bir “iç-görü çalışması ile yol haritamızın röntgenini herkesin görebileceği bu alanda paylaşabilmek, önemli bir kazanım olacaktır.”

Eleştirel bir yapının, işe kendisinden başlayarak öz-eleştirel sağlıklı temeller atması; “eleştirel” sözünün değerini daha da etkin, güçlü, devingen ve etik kılacaktır…

Çünkü, ‘Mimarlık “VE” Eğitim Kurultayı’ ilk oluşturulduğu günden bu yana; Mimarlar Odası tarihinde mesleki bilimsel ve kültürel alanda çok değerli somut ürünler veren bir “Sosyal Makina” olarak eleştiri ve öz/eleştiriyi hak ediyor…

 

 (*)“MSR-Mimari Stajda Rotasyon Programı” ( www.mimarist.org/msr.htm )

 (**)“Mimarlık Eğitiminde Dersler ve Tarihçeleri”  ( http://www.mo.org.tr/mek/index.cfm?kurultay=IV&Sub=belge&RecID=32  )

(***)“MİAK-Mimarlık Akreditasyon Kurulu” ( www.miak.org ) (01 Şubat 2020’de yapılan 1.Genel Kurulu ile dernekleşti…)