Müellif Mimar ve Mühendislerin İmzası Olmaksızın Hazırlanacak Yeni Yapı Ruhsatları ile Meslek Mensupları İmar Sürecinden Dışlanmış, Mimari Projelerin Müelliflik Hakları Yok Sayılmıştır

02.05.2018 tarih ve 30409 (mükerrer) Resmî Gazete’de yayımlanan tebliğ ile, TS 8737 no.lu yeni Yapı Ruhsatı Formu Standardı yürürlüğe girmiştir. Tebliğin ardından İçişleri Bakanlığı tarafından Mekânsal Adres Kayıt Sistemi Yapı Belgeleri Uygulamasında ruhsat formu değişikliklerinin işlenmesiyle; yapı sahibinin, yapı müteahhidinin, şantiye şefinin, yapı denetçilerinin (fenni mesullerin) ve proje müelliflerin ıslak imzalarının yer aldığı haneler kaldırılmıştır.

Yeni yapı ruhsatı standardına göre; ruhsatı düzenleyen idare yetkilileri dışında yalnızca yapı denetim şirket yetkilisinin ıslak imzası alınması yapı ruhsatı düzenlenmesi için yeterli olmaktadır. Buna karşın imza haneleri kaldırılan alanlarda sorumluların isimlerinin ve ilgili bilgilerinin kaydedilmesi uygulaması devam etmektedir.

Ülkemizde, sermaye ve rant odaklı, salt inşaat faaliyetleri üzerinden kurgulanmış ve son zamanlarda sürdürülebilir olmadığı daha net biçimde anlaşılan bir ekonomik düzende; planlama ve şehircilik ilkelerine bağlı kamu yararını gözeten nitelikli mesleki hizmetleri, mesleki hak ve yetkileri, müelliflik ve telif haklarının kamusal ve hukuki denetimini sağlayan bürokratik işleyişi yapı üretim sürecini yavaşlatan, yapı piyasasının hızlı iş üretmesine engel olan unsurlar olarak algılandığı bilinmektedir.

Bu bağlamda, yapı ruhsatlarında proje müelliflerinin imzasını kaldıran düzenlemenin; amacı dışında uygulamalarla kent topraklarının yağmasını hızlandırarak her alanda yıkım ve yoğun yapılaşmanın önünü açan 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun, kentleşme ve planlama ilkelerinden uzak olarak hazırlanan ve çoklu imar uygulamalarına ve eşitsiz yapılaşmaya neden olan Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği, kaçak yapılara ruhsat düzenleyerek meşrulaştırılmasını sağlayan ve kaçak yapılaşmayı özendiren İmar Affı (Barışı) ve sayısız KHK, torba yasa uygulamaları ile birlikte düşünülmesi gerekmektedir.

Yapı projelerinde proje müelliflerinin imza yetkilerinin, ruhsat standardının değiştirilmesi yoluyla kaldırılması; mesleki haklarımızı yok sayan diğer düzenlemelerin de meşrulaştırma gerekçesi olarak gösterilen “bürokrasinin azaltılması” söylemiyle haklı gösterilmeye çalışılması asla kabul edilemez. Bu düzenlemeyle; sahteciliğin önü açılmakta ve proje müelliflerinin eserleri üzerindeki tasarrufları yok sayılmaktadır. Getirilen bu düzenleme ile ruhsat alma süreçlerinin, projelerin sahipleri mimar ve mühendislerin bilgisi ve onayı dışında tamamlanması planlanmaktadır. Proje müelliflerinin imzaları alınmadan hazırlanacak olan yapı ruhsatlarında, ruhsat eki projelerinin ve proje tadilatlarının denetimlerinin hangi yolla yapılacağı anlaşılmamakla birlikte, bu durumun hukuki ve mesleki sorumluluğu uygulamayı yapan belediyeler ve ilgili tüm kamu kurum ve kuruluşlarını geri dönülmez ve onarılmaz hukuki sorumluluklar altında bırakacaktır.

Yürürlüğe giren yeni yapı ruhsatı standardının Föy 2/a içindeki açıklamalarda “Mimari proje müellifleri diğer görevliler ile birlikte bu formun usulüne uygun doldurulmasından sorumludur” yer almaktadır. Mimari proje müelliflerinin imza koymadıkları, hatta belki de hiç görmeyecekleri bir belgenin düzenlenmesinde hala sorumlu tutuluyor olması kabul edilemez bir düzenlemedir.

Yapı ruhsatı düzenleyen ilgili idarelerin kurumsal yapılarındaki eksiklikler ve denetimsiz imar uygulamaları nedeniyle yaşanan sorunların ve uzayan bürokratik işlemlerin; proje müelliflerinin onay ve imzalarının alınması süreciyle bağlantılıymış gibi yansıtıldığı görülmektedir. Mesleki hak ve yetkiler, müelliflik ve telif haklarının; bürokratik işlem ve engel olarak gösterilmesi kabul edilemez. Bu hak ve yetkiler; toplumun nitelikli Mimarlık ve Mühendislik hizmetlere erişiminin ve sağlıklı bir yapılı çevre üretiminin güvencesidir. Yapı ruhsatı formlarından mimari proje müellifinin imzasının kaldırılması mimarın 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile korunan haklarının ihlali sonucunu doğuracak ve bu anlamda pek çok uyuşmazlığın yaşanmasına yol açacaktır.

Yaşamakta olduğumuz “İmar Affı” sürecindeki gibi tamamen vatandaşın beyanına dayanarak, mühendis ve mimarları devre dışı bırakmak ne kadar yanlış ise, ruhsat alma süreçlerinden mühendis ve mimarların onaylarını kaldırmak da bir o kadar yanlıştır. Bürokrasiyi sadeleştirmek adı altında mesleki haklarımızı devre dışı bırakmak amacı taşıyan bu düzenleme, meslektaşlarımızın mesleki anlamda kayıplar yaşamasına sebep olacak bir uygulamadır. Bu uygulamanın, meslek odalarının görüşleri alınmadan ve değerlendirilmeden yürürlüğe sokulması kabul edilemez. Ruhsat alma süreçleri mühendis ve mimarların gözetiminde, onların denetimde ve onayı ile yürütülmelidir.

Bu vesile ile; meslektaşlarımızın ruhsat aşamasında bilgileri dışında proje değişikliklerine karşı, projelerini Oda’da kayıt altına aldırmalarının telif hakkı ihlallerine karşı güvence sağlayacağını bir kez daha vurgulamak isteriz.

Bu tür uygulamaların doğuracağı “sahte” meslek mensupları, denetimsiz yapılaşma ve yeterli koşulları taşımayan kişilerce üretilecek yapı projelerinin sebep olacağı sorunların gelecekte yaşanacak yargı süreçleriyle beraber daha büyük bürokratik engellere neden olacağı da unutulmamalıdır.

Söz konusu düzenleme mesleki hakların kısıtlanması yoluyla; uzmanların sunduğu nitelikli mimarlık, mühendislik ve planlama hizmetlerinin de topluma ulaşmasını ve meslek mensuplarının yetkinliklerinin güvencesi olan meslek kuruluşlarının ve kamu kurumlarının topluma karşı sorumluluklarını yerine getirmesini engelleyecek koşullar oluşturulmaktadır.

Anılan Tebliğ ile meslektaşlarımızın ve diğer mühendislik disiplinlerinin yapı ruhsatları üzerindeki denetim yetkisinin kaldırılmasına ek olarak, yapı sahiplerinin de kendi mülkleri üzerindeki imzalı onaylarının ilga edilmesi; yapı sahibinin hangi mimari proje ile ruhsat alındığını kontrol edememesi sonucuna yol açılacak ve ağır mülkiyet hakkı ihlalleriyle karşılaşılacaktır.

Konu ile ilgili Odamızın ve TMMOB’ye bağlı diğer meslek odalarının çalışmaları devam etmekte olup, meslek haklarımıza yapılan bu saldırıya karşı mücadelemizin kararlılıkla sürdürüleceğini değerli kamuoyu ve meslektaşlarımızın bilgilerine sunarız.

TMMOB MİMARLAR ODASI