Kadıköy’de bir erken Cumhuriyet dönemi yapısı olan Batum Apartmanı’nın “riskli yapı” ilan edilmesine bilirkişi engeli

Kadıköy Mühürdar’da mimar Zeki Sayar tarafından 1939 yılında Batum ailesi için “kira evi” olarak tasarlanan Batum Apartmanı’nın Kadıköy Belediyesi tarafından “riskli yapı” ilan edilip koruma kurulunca tescillenmemesiyle ilgili bilirkişi raporu hazırlandı. Bilirkişiler, apartmanın “önem ve özelliği bakımından korunması gereken kültür varlığı” olduğunu belirterek tescillenmesinin uygun olduğunu aktardı.

Mimar Zeki Sayar tarafından 1939 yılında inşa edilen Batum Apartmanı, döneminin modern yapılarından biri olarak kabul ediliyor. Günümüze kadar özgür mimari kimliğini korumayı başarmış ender konut yapılarından biri olan yapı Moda Yenifikir sokakta yer alıyor.

TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi olarak söz konusu yapının İstanbul 5 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından Ocak 2023’te “korunması gereken kültür varlığı” olarak tescil edilmesini gerek olmadığına karar verdiğini Ocak 2023’te öğrenmiştik. Oysa birçok bağımsız akademik araştırma, mimar Sayar tarafından planlanan ve inşa edilen Batum Apartmanı’nın gerek bulunduğu konuma yerleşimi ve mimarisi gerekse iç mekân organizasyonu açısından konut mimarimizin erken Cumhuriyet dönemine ait önemli örneklerden biri olduğu konusuna vurgu yapıyordu.

Batum Apartmanı’nın tescillenerek korunması talebiyle İstanbul 14’üncü İdare Mahkemesi’nde dava açmıştık. Dava kapsamında mahkemenin talebiyle sanat tarihçi ve yüksek mimarlardan oluşan bilirkişi heyeti bir rapor hazırladı. Rapordan öne çıkan tespitler şöyle:

– Dava konusu taşınmazın önem ve özellikleri bakımından bulunduğu yerin eski kullanım biçimi ile günümüzdeki kullanım biçimi karşılaştırıldığında yapıldığı dönemin özelliklerini göstermesi, etrafında bu özelliklerdeki binaların oldukça azalmış olması ve bulunduğu yerdeki binaların günümüzdeki kullanımı ve özelliklerinden farklı olan geçmişte aynı yerdeki yaygın kullanım biçimini göstermesi nedeniyle korunmasına gerek olduğu değerlendirilmektedir. Bu açıklamalar ışığında dava konusu taşınmazın ait olduğu dönemin kendine özgü niteliklerini anlatan belge niteliğinde olması nedeniyle korunmasına gerek olduğu değerlendirilmektedir.

– Binanın parsel içindeki konumu, yapı kütlesiyle kütlenin parsel ile ilişkisi, plan şeması bağlamında bağımsız bölümlerin giriş holü ile salon – oda – mutfak vb. iç mekânların ilişkisi, saçakların boyutu ve cephenin süsten uzak olması açısından değerinin yüksek olduğu değerlendirilmektedir.

– Moda semtinin tarihi süreç içerisindeki sosyal ve ekonomik durumu ile yaşam tarzını yansıtması açısından özellikle açık çıkmaları, binanın sokak ve arka bahçesiyle ilişkisi düşünüldüğünde önemli özellikler gösterdiği değerlendirilmektedir.

– Binanın bulunduğu konut işlevli olarak kullanılan kentsel bölgenin tarihi süreç içerisinde, nüfus artışı ve imar şartları ile yapılaşma imkânının artması sonucunda bölgenin yaşadığı dönüşümü göstermesi açısından önemli olduğu değerlendirilmektedir.

– Hem bodrum katının hem de normal katlarının hem plan şeması/mekân dizimi hem de yüzölçümü açısından konut işlevli olarak önemli özellikler gösterdiği değerlendirilmektedir.

– Bulunduğu bölgedeki köşe başı parsellerde yapılmış yeni binalar göz önünde bulundurulduğunda bunlardan belirgin bir şekilde ayrılan cephe kurgusu ve plan formu ile önemli özellikler gösterdiği değerlendirilmektedir.

– Bölgede bu mimari özellikler gösteren başka binanın kalmamış olması açısından önemli özellikler gösterdiği değerlendirilmektedir.

– Belki yapıldığı dönem için nadir olmasa da günümüzde bölgede bu özellikleri gösteren aynı yaşta çok az bina kalmış olduğu göz önünde bulundurulduğunda önemli özellikler gösterdiği değerlendirilmektedir.

– Binanın çok bakımlı olması ve mimari bitirme malzemeleri açısından gözle görülebilir önemli bir onarım gerektirmemesi nedeniyle önemli özellikler gösterdiği değerlendirilmektedir.

– Yapının yaşı ve çok bakımlı olduğu göz önünde bulundurulduğunda yapısal açıdan çok büyük bir olumsuzluğun görülmemiş olması nedeniyle önemli özellikler gösterdiği değerlendirilmektedir.