Dam Notları / ‘Yeni’

“Yeni İnsan, Yeni Konut”, Frankfurt – Bauhaus 100 programının ikinci sergisi, 23 Mart’ta DAM’da açıldı.

“100 yıl önce… 1. Dünya Savaşı sonrası… Krallık düzenine son vermek, kötü günleri geride bırakmak, ileriye bakmak söz konusu olduğunda… Parlayan sözcük ‘yeni’ oldu.

Yeni dekorasyon, yeni müzik… Edebiyatta ve sanatta ‘yeni gerçekçilik’ ortaya çıktı. Yeni gerçekçilik mimarlıkta hemen tutuldu. ‘Yeni kent’, ‘yeni konut’ mimarları sardı.

Frankfurt yeni’nin sözde kalmadığı bir kent oldu. Burada, 1925 yılında, tarihe ‘Yeni Frankfurt’ olarak geçen, eşsiz bir yeni mimari ve kültür programı şekillendi; modern, bir yaşam tarzı olarak burada hayat buldu demek abartma olmaz. Bu nasıl oldu? Sergide bunu gösteriyoruz.”

(Serginin yapımcısı W. Voigt’in açış konuşmasından)

Sergide dolanıyorum. 1920’li yıllar… Yeni Frankfurt… Sergiye girişin karşısında büyük bir panoda Frankfurt ve çevresinin vaziyet planı: “Yeni İnsan, Yeni Konut”: eski kenti çevreleyen yeni Zidlung’lar (yeni uydu kentler, yeni toplu konut yerleşmeleri). Hemen sağda yazıtı: Yeni Frankfurt’un Mimarisi 1925 – 33… Soldaki duvarda büyük boy fotoğraflar: Yeni Frankfurt’un öncüleri: Belediye Başkanı L. Landmann ve Yeni Frankfurt’un mimarları: Ernst May, Martin Elsaeser, Margerete Schütte- Lihotzky… Yeni…  Yeni… Konut planlarından zidlunglara, kapı kolundan Frankfurt mutfağına kadar her şey yeni.

Yeni’yi elle tutulur gözle görülür kılan, bir sergi: insanı yeniye, her şeyi yeniden ele almaya, yeniden tasarlamaya özendiriyor.  1920’li yıllarda, Frankfurt’un vizyoner belediye başkanı ve mimarlarının gerçekleştirdiği araştırma, planlama ve uygulama pratiğine toplu bir bakış, şaşırtıcı ve heyecanlandırıcı. Dergiler, maketler, video gösterileri, fotoğraflar, mimari çizimler, afişler, yazıtlar… Üç boyutlu bir kitap okur gibi dolaşıyor insan sergide.

Yazıtlardan birkaç pasaj:

Yeni İnsan, Yeni Konut – Yeni Frankfurt’un Mimarisi 1925-33

“Bu yıl Bauhaus Sanat ve Tasarım Okulu doğumunun 100’üncü yılını kutluyor. Kapatıldığı 1933 yılına kadar, 14 yıl boyunca sanatta, tasarımda, mimaride etkileri bugüne kadar süren öncü bir okul oldu.

“Yeni insan, Yeni Konut Sergisi”, aynı dönemde modernin doğuşunda önemli bir merkez olan Frankfurt’ta olup bitenlere göz atıyor. Frankfurt Bauhaus’un bir uydusu değil, kendisi bir yıldızdı.”

CİAM Kongresi

“Le Corbusier’in öncülük ettiği Modern Mimarlık Kongresi (CİAM) ikinci kongresini Eylül 1929’da Frankfurt’ta yaptı. Kongrenin ana tartışma konusu, ödenebilir, sosyal ve sağlıklı bir konut için minimum standartlar ne olmalı?”

Herkes İçin Konut

“Yeni Frankfurt’un bugün hala yaşayan toplu konut yerleşmeleri, bir belediyenin konut sıkıntısı karşısında kapsamlı politik bir girişim yapabileceğine canlı birer örnektir. Zidlunglarda yaşayan ahali, mal sahibi olsun kiracı olsun hayatından hoşnut. Bugünkü konut standartlarına uygun bazı onarım ve değişiklik yapma gerekse de…”

Yeni Frankfurt’un Sonu ve Etkileri…

“13 Mart 1933’te Belediye Nazilerin eline geçti ve bu Yeni Frankfurt döneminin sonu oldu. Yeni Frankfurt’un aktörleri: mimar, tasarımcı, yazar, gazeteci, politikacı, sanatçıların bir bölüğü Almanya’yı terk etmek zorunda kaldı; çoǧu ABD’ye, İngiltere’ye gitti; bir bölüğü de Türkiye’ye, Filistin’e ve Afrika’ya.

Frankfurtlu Şair J.W.Goethe’nin (1749-1832) dizeleriyle noktalayalım.

Geçmişi özlemek anlamsız,

Geçmiş bir daha gelmeyecek

Sürüp gelen yalnızca yenidir

Gerçek özlem daima

Yeni ve daha iyi bir şey yaratmaya olmalı.