Adalar’da yapılaşmanın önünü açan ‘Geçici Yapılaşma Koşulları’na mahkemeden yürütmeyi durdurma kararı

TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi, Mart 2020’de Adalar’da tarihi dokuyu bozacak yapılaşmanın önünü açan İstanbul V Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun “Geçici Yapılaşma Koşulları”nın durdurulması ve iptal edilmesi istemiyle dava açmıştı. İstanbul 6’ncı İdare Mahkemesi 15 Nisan 2021 tarihli kararıyla yürütmeyi durdurdu.

Dava kapsamında geçtiğimiz aylarda mimar, çevre mühendisi, peyzaj mimarı, harita mühendisi, arkeolog ve şehir plancılarından oluşan yedi kişilik bilirkişi heyetinden rapor alınmıştı. Raporda, yapılaşma koşullarının “mekânın biçimlendirilmesi süreçlerinin doğal ve tarihi değerlerle birlikte irdelenmesi ilkelerine uygun olmadığı” belirtilmişti. “Parsel odaklı bir yaklaşımın geliştirildiği” Yapılaşma Koşulları’nda ve kararlardaki belirsizliğin, alanın kendine özgü dokusu ile uyumsuz yapılaşmanın oluşmasına neden olabileceği kaydedilmişti.

Mahkeme de bu raporu kurduğu hükme esas aldı. Karardan öne çıkan hususlar şöyle:

• “Bölgedeki doğal ve tarihsel sürekliliğe ve bütünlüğe yönelik geliştirilecek herhangi bir müdahalenin bütüncül bir bakış açısına sahip olması gerekirken mekanın biçimlendirilmesi süreçlerinin doğal ve tarihi değerlerle birlikte irdelenmesi ilkelerine uygun olmayan bir şekilde parsel odaklı bir yaklaşımın geliştirildiği görülmekte olup özellikle parsel özellikleri yönünden geliştirilen kararlarda yer alan belirsizliğin alanın kendine özgü dokusu ile uyumsuz yapılaşmanın oluşmasına neden olabilecektir.”

• “İstanbul Adalar Bölgesi, biriciklik gösteren bir koruma bölgesi olup, bu alanda parsel birleştirmeleri ya da bölünmeleri ile oluşabilecek parsel büyüklüklerine yönelik değerlendirmelerin yapılması ve İstanbul Adalar Kentsel ve Arkeolojik Sit Alanları Geçiş Dönemi Yapılanma Koşulları’nda parsel büyüklüklerine yönelik kararların da belirtilmesi gerekmektedir. Aksi durumda, söz konusu kararda olduğu gibi belirsizlik, farklı ve dava konusu alanın kendine özgü özellikleri ile uyumsuz parsellerin oluşmasına neden olabilecektir.”

• “2018 yılında tescil işlemleri tamamlananBüyükada’da 17, Heybeliada’da12, Burgazada’da 9 ve Kınalıada’da 5 yapının dışında tescillenmesi gereken çok sayıda nitelikli modern mimarlık yapısı daha bulunmaktadır. Dava konusu karar ile tescil kararı alınmamış nitelikli yapıların bulunduğu parsellerde yapılaşmaya imkan tanıması sebebiyle hem tescilsiz modern dönem yapılarının yıkılma risklerini arttıracağı, hem de 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ile birlikte bu döneme ait konut yapıların yıkılma tehdidi ile yüz yüze bırakacak olup bu durum Adalar yerleşmesi bütününde oluşan kültürel değerlerin olumsuz yönde etkilenmesine neden olabilecek niteliktedir.”

• Dava konusu yapılaşma koşullarının bazı maddelerinin Adalar’ın kendine özgü dokusu ile uyumsuz yapılaşmanın oluşmasına ve kültürel değerlerin olumsuz yönde etkilenmesine neden olabileceğine işaret edildi. Bu nedenle ‘yapılaşma koşullarının’ planlama ilkeleri ve şehircilik esaslarına uygun olmadığına karar verilerek yürütmenin durdurulmasına hükmedildi.