Trabzon Tabakhane Köprüsüne Zarar Veren Yol İnşaatı Derhal Durdurulmalıdır

10 Temmuz 2019

Trabzon; koruma politikalarında var olan güvencelerin ortadan kaldırılmasıyla doğal ve tarihi sit alanlarında başlayan yapılaşma ve yıkım süreçlerinden en çok etkilenen kentlerimiz arasındadır. Son yıllarda Trabzon’un dört bin yıllık tarihi kent merkezi ve sur içinde hukuku, şehircilik ve koruma ilkelerini yok sayan acımasız yıkım sürecinde; kent dokusu, tescilli kültür varlıkları ve arkeolojik değerler yok sayılarak tahrip edilmiştir.

Zarar gören kültür değerlerinin en önemlilerinden olan Tabakhane Köprüsü; I.Grup yani; “toplumun maddi tarihini oluşturan kültür verileri içinde tarihsel, simgesel, anı ve estetik nitelikleriyle korunması zorunlu yapı” olarak tescillenmiş kültür varlığıdır.

Tabakhane Köprüsü’nün onarımına yönelik, Karayolları 10.Bölge Müdürlüğü’nün 31.10.2017 tarihinde sunduğu rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri; Trabzon Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu 13.12.2017 tarih ve 3911 No.lu kararı ile onaylanmıştır. Daha sonra T.C. Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ) tarafından; “Trabzon İli Ortahisar İlçesi Tabakhane Vadisi Rekreasyon Alanı İnşaatları İle Bağlantı Yolu Yapım İnşaatı” İhalesi 25.01.2018 tarihinde ilan edilmiş ve 27.02.2018 tarihinde gerçekleştirilmiştir.

Tabakhane Vadisi Rekreasyon Projesi kapsamındaki yol yapım işinin Tabakhane Köprüsü ile Tabakhane Camii arasındaki bölümde tünel olarak yapılması ve Bahçecik Mahallesine bağlanması öngörülmüştür. Tabakhane Köprüsünün Trabzon kent merkezi yönünde kara ile olan bağlantısının olduğu noktada planlanan tünel; köprünün duvarları içerisinden geçerek tarihi köprünün karşı kıyı ile bağlantısını koparmakta ve yapının statik dengesini bozarak zarar vermektedir.

Mimarlar Odası bu çerçevede, Trabzon Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu ile Trabzon Büyükşehir Belediye Başkanlığı’na 10.07.2018 tarihli yazısında, Trabzon’un tarihi kültürel kimlik değerlerinin korunması gerektiğinin önemine vurgu yaparak, Tabakhane Vadisi Bağlantı Yolu inşaatına izin verilmesinin Tabakhane Köprüsü’ne zarar verebileceğini ve proje onayı dahi alınmadan başlayan inşaatın durdurulması gerektiğini bildirmiş, ardından Trabzon Büyükşehir Belediye Meclisi’nin 16.02.2017 tarih ve 77 sayılı kararıyla kabul edilen Koruma Amaçlı İmar Planının ve yol güzergâhını onaylayan Koruma Bölge Kurulu’nun 18.07.2018 gün ve 4379 sayılı kararının iptali talebiyle dava açmıştır.

Tarih boyunca farklı kültür ve medeniyetlerin etkisi altında kalmış Trabzon’da tarihi kent dokusu içinde karakteristik özelliğini halen koruyan kültür varlığı olarak tescilli Tabakhane Köprüsü’nün; koruma alanı içinden ve Köprünün doğusundan taşıt yolu geçirilmesine ilişkin koruma amaçlı imar planı ile yol güzergâhını onaylayan Koruma Bölge Kurulu kararının yürütmesi durduruldu.

Trabzon Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, onaylı bir proje olmadan başlanan inşaatın durdurulması için gerekli işlemleri yapmak yerine, yazımızın hemen akabinde 24.10.2018 tarihinde  “Tabakhane Köprüsü’nün doğusundan geçirilen aç-kapa tünele ilişkin sunulan projenin onaylanmasına” dair yeni bir karar alarak; bugün yargı kararıyla hukuka aykırılığı ortaya konulan uygulamaya izin vermişti.

Trabzon İdare Mahkemesi’nin yürütmenin durdurulması kararına esas alınan Bilirkişi Heyeti Raporunda; “dava konusu imar planında bu güzergâhta bir taşıt yoluna ihtiyaç olup olmadığının tartışılmadığı, ulaşım planlaması yönünden teknik ve nesnel gerekçelere dayandırılmadığı, kurum raportörlerinin uyarıları ile Karayolları Bölge Müdürlüğü’nün Tarihi Köprünün statik açıdan sıkıntılı olduğu ve tünel inşaatının köprünün zarar görmesine sebep olacağına dair yazısı göz önüne alındığında yeterli güven aralığında bilgiye sahip olunmadan, kapsamlı, hassas ve deneysel çalışmalar yapılmadan alınan projelendirme kararlarının risk taşıdığı, alanda hangi genişlikte yol yapılırsa yapılsın Tabakhane Vadisi gibi rekreaktif amaçlı bir açık alandan, Tabakhane Köprüsü ve Tabakhane Camii gibi mutlaka korunması gereken tarihi yapıların civarından ve onları etkileme riski yüksek konumdan geçmesi planlanan yolun öncelikle varlığının sorgulanması gerektiği, Trabzon kentinin geleneksel merkezinde, tarihi yapıların ve tarihi dokunun yoğunlaştığı iki bölge arasında, insanların açık alan ihtiyaçlarını karşılama potansiyeli yüksek olan iki doğal vadinin bitişiğinden taşıt yolu geçirmenin yerin ruhuna aykırı olduğu”  yönünde görüş bildirilmiştir.

Bilirkişi raporundaki tespitlerle ve “dava konusu yol projesine dair plan kararının ve Kurul onayının kültür varlıklarını koruma mevzuatına ve koruma yaklaşımlarına, imar mevzuatına, planlama esaslarına, şehircilik ilkelerine ve kamu yararına aykırı olduğu” gerekçesiyle  yürütmenin durdurulması kararı verilmiştir. Gerek imar planı kararını veren Trabzon Büyükşehir Belediyesi yetkilileri, gerekse söz konusu projeyi onaylayan Koruma Bölge Kurulu üyeleri, hukuka aykırı bir şekilde başlatılan yol inşaatının, korunması gerekli kültür varlığına zarar vereceği konusundaki uzman görüşlerine itibar etmeyerek, koruma ilkelerini yok sayarak aldıkları kararlarla kamu zararına yol açmış ve görevlerini kötüye kullanmışlardır.

Davalı idarelerin;  “dava konusu işlemlerin tescilli tarihi Tabakhane Köprüsü ile ilgili olduğu ve uygulanması halinde korunması gereken tescilli yapı açısından telafisi güç zararlara sebebiyet vereceğine” dair yürütmenin durdurulması kararına uyarak inşaatı derhal durdurması ve hukuka aykırı olarak yürütülen inşaatın yol açtığı zararları gidermek üzere gerekli işlem ve kararları alması için takipçi olacağımızı kamuoyuna saygıyla duyururuz.

TMMOB MİMARLAR ODASI