Kamu Yararına Aykırı ve ÇED Sürecini Yok Sayan “Endüstri Bölgeleri Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” Geri Çekilmelidir

7 Haziran 2022 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na sunulan “2/4487 Esas No.lu Endüstri Bölgeleri Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”, Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu’nda görüşülme aşamasındadır.

19 Ocak 2002 tarih ve 24645 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4737 sayılı Endüstri Bölgeleri Kanunu’nun planlama, yerel yönetimlerin yetkileri ve ruhsat süreçleriyle ilgili var olan eksiklik ve yanlışlarının giderilmesi gerekirken; Kanun’un endüstri bölgelerinin kuruluşu ve ilanını, yatırım izni sürecini, teşvik tedbirlerini ve yönetici şirketin görev ve yetkilerini belirleyen hükümleri teklif edilen düzenlemelerle daha da sorunlu hale gelmektedir.

Getirilen düzenlemelerin; sanayicilere tahsis edilen alanların mülkiyetini alma hakkı getirerek kamulaştırılan alanların özelleştirilmesinin, ilan edilen endüstri bölgelerinin sınırlarının bilimsel süreçlerden uzak bir şekilde iki katına kadar genişletilmesinin ve ÇED süreci maddesini yok sayarak sağlıksız çevrelerin oluşumunun önünü açmakta olduğu görülmektedir.

Teklif ile; Endüstri Bölgeleri Koordinasyon Kurulu’nun teşkiline yönelik tüm hükümler yürürlükten kaldırılmaktadır. Ayrıca, endüstri bölgelerinin sınırlarına ilişkin getirilen düzenlemeler ile; ilan edilen endüstri bölgelerine, mevcut alandan büyük olmaması kaydıyla ilave alan eklenmesinin önü açılmaktadır. Söz konusu ilave alanların hangi kriterlere göre belirleneceği ise tariflenmemektedir. Mevcut uygulamada, endüstri bölgelerinin kurulacağı yerleri Bakanlığın önerisi üzerine Endüstri Bölgeleri Koordinasyon Kurulu belirlerken; getirilecek değişiklik ile, endüstri bölgelerinin kurulmasına ve ilave alana Bakanlık karar verebilecektir. Bu durumda, herhangi bir bilimsel kurulun görüşü alınmaksızın merkeziyetçi politikalar çerçevesinde mevcut endüstri bölgelerinin sınırlarının genişletilmesi amaçlanmaktadır.

Endüstri bölgelerini “cazip hale” getirme gerekçesiyle, yerli ve yabancı yatırımcılara mülkiyet hakkı verilmekte, mülkiyet devrinden sonra ise yatırımcıların satış ve kiralama yapmaları düzenlenmektedir. Kamulaştırılan alanların yatırımcılara Bakanlıkça satılabilmesini ve yatırımcıların da satış ve kiralama yapabilmelerini düzenleyen bu maddenin kamu yararı yerine özel çıkarları amaçladığı ortadadır.

Özel endüstri bölgesi içerisinde başvuru sahibinin talep etmesi ve özel mülkiyete konu arazi maliklerinin sanayi yatırımı yapmayı taahhüt etmesi şartıyla, söz konusu özel mülkiyete konu arazinin “kamulaştırmadan kaynaklı bürokratik süreçlerden etkilenmemesi” gerekçesiyle, kamulaştırılmamaları ve sanayicilerin kendi mülkiyetlerinde özel endüstri bölgesi olanaklarıyla yatırım yapmaları hakkını düzenlemektedir. Bu düzenlemeyle, kimi şirketlere ayrıcalık sağlanması amaçlanmaktadır.

Tüm bu düzenlemeleri içeren Kanun teklifi; yapı üretim sürecinde yer alan tarafların, meslek odalarının, üniversitelerin ve kamu kurumlarının katılımı olmaksızın, görüş ve önerileri alınmaksızın hazırlanmıştır. Oysaki, yapılı çevrenin sağlıklı ve kamu yararını gözeten politikalar çerçevesinde üretilmesi, kamu yönetiminin, merkezi ve yerel yönetimlerin, meslek mensuplarının, meslek kuruluşlarının ve ilgili tüm kesimlerin ülke adına ortak sorumluluğudur.

Mimarlar Odası olarak; hukuka ve demokratik katılım ilkelerine aykırı biçimde katılımcı süreçlerden uzak olarak merkeziyetçi politikalarla hazırlanan, ÇED sürecini yok sayarak yaşanabilir çevre hakkını engelleyen, endüstri bölgelerinin sınırlarının bilimsel değerlendirmelerden uzak bir şekilde genişletilmesine izin veren, kamulaştırılan alanların piyasalaştırılmasını ve özelleştirilmesini amaçlayan, dolayısıyla kamu ve doğal çevre yararını göz ardı eden düzenlemeleri içeren “Endüstri Bölgeleri Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”nin geri çekilmesi için çağrıda bulunuyoruz.

TMMOB MİMARLAR ODASI MERKEZ YÖNETİM KURULU