Cevizli Tekel Alanına İlişkin Değerlendirme

TEKEL’İN ÖZELLEŞTİRİLME SÜRECİ

Tütün, Tütün Mamulleri Tuz ve Alkol İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun 05. 02. 2001 tarih ve 2001/06 sayılı kararı ile özelleştirme kapsam ve programına alındı.   Alkollü İçkiler Sanayi ve Ticareti A.Ş. 27.02.2004 tarihinde ihaleyi kazanan Nurol, Limak, Özaltın, Tütsab konsorsiyumuna 292.000.000 $ ‘a satıldı. Konsorsiyum ( MEY A.Ş. ) 2006 yılında TEKEL’in içki bölümünü yaklaşık 3 katı fiyatla (810.000.000 $) American Teksas Pasific Group’a sattı. TEKEL’in bağlı ortaklığı olan; Sigara Sanayi İşletmeleri ve Ticareti A.Ş. ‘ne ait sigara üretim işiyle ilgili varlıkların 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun hükümleri çerçevesinde “satış” ve “ mülkiyetin gayri ayni hak (intifa) tesisi” yöntemiyle özelleştirilmesine ilişkin ihale 22 Şubat 2008 tarihinde gerçekleştirildi. 22.04. 2008 tarih ve 2008/23 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı ile 1.720.000.000.- USD satış bedeli ile British American Tobacco (BAT)’a satıldı. Tekelin logosu BAT’a devredildiği için “tta”  olarak değiştirildi.

CEVİZLİ TEKEL ALANININ PLANLAMA SÜRECİ

Cevizli Tekel Alanının da içinde olduğu Dragos Bölgesi; İstanbul II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından 11.11.1999 gün ve 5385 sayılı kararı ile “Doğal Sit Alanı” ilan edildi. Bölge için yapılan 1/5000 ölçekli “Kartal-Maltepe Dragos Tepesi ve Yakın Çevresi Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı” 07.03.2003 tarihinde ilan edildi.

Bu planda; 3. derece doğal sit alanı olarak belirlenen, Cevizli Tekel Alanına;

1. Şehir Parkı
2. Turizm Tesisi Alanı
3. Dönüşüm Alanı fonksiyonları verilmiştir.

TEKEL; özelleştirme kapsamında olması nedeniyle, İBB ve Koruma Kurulu tarafından hazırlanan bu plana, yetkisizlik gerekçesiyle dava açmıştır. 2005 yılında 6. İdare Mahkemesi; “……Yetkisi bulunmayan İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığınca hazırlanan dava konusu nazım imar planı değişikliğinde ve yetkisiz idarece hazırlanan planın onaylanmasına ilişkin işlemde 3194 sayılı yasanın 9. maddesinin 2. fıkrasına açıkça aykırılık bulunmaktadır.” diyerek dava konusu işlemin iptaline karar vermiştir.

İstanbul Şehir Üniversitesi 21 Temmuz 2008 tarihinde Maliye Bakanlığı’na yaptığı müracaatla; Cevizli’deki Tekel’e ait 450 dönümlük arazinin 49 yıllığına kendilerine tahsis edilmesini istemiştir; ancak talebin yapıldığı tarihte bu alan, henüz Maliye hazinesine devredilmemiştir.

28.11.2008 tarih ve 2008/67 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı ile

TEKEL’e ait; Cevizli’deki  2222 ada, 207 parsel (18.921,82 m2)ve 2222 ada, 237 parsel ( 296.159,73 m2)  TEKEL’in vergi borçlarına karşılık Maliye Hazinesi’ne devredilmiştir.

Tek Gıda İş Sendikası; Tekel’e ait bu alanların Maliye Hazinesine bedelsiz devrine ilişkin, 28.11.2008 tarih ve 2008/67 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu kararının iptali ve yürütmesinin durdurulması için dava açmıştır,  Danıştay 13. dairesi 11.09.2009 tarihinde, oybirliği ile 28.11.2008 tarih ve 2008/67 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu kararının yürütmesinin durdurulmasına karar vermiştir. Ancak davayı açan sendika, kararın verilmesinden kısa bir süre sonra davayı geri çekmiştir.

21.04.2009 tarihinde, Cevizli, 188 pafta, 2222 ada, 237 parsel sayılı 296.159,73 m2’lik alan için (2.970.000,00 TL. tahmini bedelle) İrtifak Hakkı İhalesi açıldı. İhaleyi tek katılımcı olan İstanbul Şehir Üniversitesi, (kuruluş tarihi 31 Mayıs 2008) 2.972.000,00 TL’lik teklifiyle kazandı. 26.05.2009 tarihinde, tescil, ifraz, tevhit, terk ve benzeri işlemlerin yapılması veya imar planının yaptırılması, değiştirilmesi ya da uygulama projelerinin hazırlanması ve onaylatılması gibi işlemlerin yerine getirilebilmesi için 594.400,00 TL. bedel ile 1 yıl süre ile ön izin verildi.    İstanbul Şehir Üniversitesi tarafından; Cevizli, 188 pafta, 2222 ada, 237 parsele yönelik olarak hazırlanan 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı teklifi ile söz konusu parselin KAKS: 0.80 yapılanma şartlarında Üniversite Alanına alınması teklifi, İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisinin 18 Eylül 2009 tarihli toplantısında oy çokluğuyla kabul edildi.

Plan notlarında; “Bu alanda;  Fakülte, enstitü ve rektörlük binaları, İdari birimler, öğrenci işleri merkezi, kongre merkezi, misafirhane, Öğrenci yurtları, lojman, Sergi ve konferans salonları, kütüphane, laboratuvar, kapalı ve açık spor alanları, müze, yemekhane, sosyal ve kültürel tesisler, kapalı ve açık otoparklar, güvenlik binaları, sosyal ve teknik altyapı tesisleri ve üniversite ile ilgili diğer tüm birimler alan ve bina olarak yer alabilir ve Üniversite alanında yapılaşma şartları  KAKS: 0.80’dir. Birden fazla bodrum kat yapılabilir ve bu alanlar inşaat emsaline dahil değildir.” denilmektedir.

Ayrıca planlanan alanda bulunan yaklaşık 4200 adet servi, ardıç, çam, kavak, zeytin, manolya, çınar ve çeşitli türlerde meyve ağaçlarının koruma altına alınması için ve alandaki yapıların endüstri mirası olarak tescil edilmesi için TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Anadolu 2. Büyükkent Bölge Temsilciliği, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’na başvuruda bulunmuştur. Bu başvuru sonucunda alan içerisindeki ağaçlar ve 7 kollu Yaprak Tütün Depoları tescil ettirilmiştir. Buhar kazanı binasının ise daha önce tescil edildiği bilgisi verilmiştir.

TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi tarafından; 20.06.2010 onay tarihli Kartal İlçesi, Orhantepe Mahallesi, 188 pafta, 2222 ada, 237 numaralı parselin “Eğitim Tesisleri Alanı’na alınmasına ilişkin 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı Değişikliği’nin öncelikle YÜRÜTÜLMESİNİN DURDURULMASI ve İPTALİ istemiyle dava açılmıştır.

Dava gerekçelerinde;

Türkiye’nin önemli endüstriyel mimari miraslarından sayılabilecek yapıların da bulunduğu kentsel alanın “Eğitim Tesisleri Alanı”na alınmasına ilişkin 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planında;

Lojmanlar, misafirhaneler, öğrenci yurtları ile kalıcı bir nüfus yoğunluğu artışı öngörüldüğü bölgede önemli arkeolojik kalıntıların bulunduğu, bu alanlarda kazı çalışmaları yapılması; bu çalışmalar sonucunda korunması gerekli kültür varlıklarının nereye kadar uzandığı ve daha da önemlisi nasıl korunacağı saptanması gerektiği, endüstri mirasının önemli örneklerinden olan “Tekel Binaları” nın Endüstri mirası olarak koruma altına alınması gerektiği vurgulanmıştır.

Mimarlar Odasının açtığı dava devam ederken, aynı yer için,  şahısların açtığı davada mahkeme, alanın eğitim tesisi fonksiyonuna ayrılmasının öngörülen yoğunluk yönünden planlama ilke ve teknikleri açısından hukuka uygun olmadığı sonucuna vararak imar planı için yürütmeyi durdurma kararı vermiştir.

Çevre ve şehircilik bakanlığının 1.09.2016 tarih ve 9479 sayılı oluru ile uygun bulunarak 644 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 13 / A maddesi uyarınca 1/1000 ölçekli uygulama imar planı Çevre şehircilik Bakanlığı’nca  tadilen onaylanmış ve 10.09.2016 tarihinde askıya çıkarılmıştır. Koruma ilkelerinden ve bütüncüllükten uzak bu plana 08.11.2016 tarihinde Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi tarafından dava açılmıştır. Söz konusu plan ile yoğunluk Tekel yapılarının tamamının toplamını neredeyse iki katına çıkmıştır.

Plandaki bir diğer önemli husus Koruma Kurulu tarafından tescillenen Soğutma Merkezi yapısının yerinin değiştirilmiş olmasıdır. Bilirkişi raporunda da konuya ilişkin olarak tescilli endüstri yapısının taşınmasını zorunlu kılan bir kurul kararı bulunmadığından yerinde korunmasının esas olduğu görüşü belirtilmiştir.

Planda “Yüksek Öğretim Alanı, kamu tüzel kişiliğe sahip olan kurum kuruluşlarca gerçekleştirilecek ve kullanılacaktır.” denilerek 1/5000 Ölçekli nazım imar planı ile çelişki oluşturulmuş ve adeta alan vakıf üniversitesinin kullanımına açılmıştır. Ayrıca söz konusu planı ile birlikte yayınlanan plan açıklama raporu ile alanın 04.8.2015 tarih 18523 yevmiye no’lu tapu kaydı ile Şehir Üniversitesine bedelsiz olarak devredildiği öğrenilmiştir.

1/1000 ölçekli planın davası sürerken Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi tarafından 06.12.2016 tarihinde alanın Şehir Üniversitesi’ne bedelsiz devrinin öncelikle yürütülmesinin durdurulması ve iptali istemiyle dava açılmıştır.

Danıştay 13. Dairede görülmekte olan davada Şehir Üniversitesi’nin alanın mülkiyetinin kendisine bedelsiz olarak devredilmesine yönelik bir talebinin olmadığı, sadece tahsisi konusunda talepte bulunduğu, tahsis talebinin ise alanın mülkiyetinin bedelsiz devrine karar verilmesi suretiyle karşılandığı tespit edilmiştir.

Şehir Üniversitesi’ne tahsisli alanın bedelsiz olarak devredilmesinin somut gerekçeleri davalı idareye sorulmuş ve davalı idare tarafından ilk önce gerekçe sunulmamış daha sonra ise tercih edilen yöntemin Özelleştirme Yüksek Kurulunun takdiri olduğu belirtilmiştir.

Söz konusu dava ile Kamusal alanın bedelsiz olarak devredilmesi Hukuka aykırı bulunmuş ve 27.09.2018 tarihinde YÜRÜTMESİNİN DURDURULMASINA karar verilmiştir.