1.9.1. Sığınaklar Konusunda Çalışma

Sığınaklarımız NBC Silahlarına Karşı Koruma Sağlamıyor!
 "İnsanlığın ortak amacı; barışın kalıcı olması ve sığınak gibi bizi savaşın etkilerinden koruyacak mekânlara gereksinim duyulmamasıdır. Esas çözüm, savaşların artık bir daha olmamak üzere tarihin çöplüğüne atılmasından, yani barıştan geçmektedir. Böyle olmakla birlikte savaşlar devam ettiği sürece, ne yazık ki "savaştan korunma ve sığınaklar" öncelikli bir konu olmaya devam edecektir. Sığınaklarımızla ilgili yasal düzenlemeler ve uygulamalar, temelden yanlış ve yetersizdir; yurttaşlarımıza savaşın etkilerine karşı koruma sağlanması yönünde yeniden düzenlenmelidir!"
Savaş tartışmalarının yaşandığı ortamda toplumumuz için yaşamsal önemi olan sığınaklarımız, "panik odaları" tartışmalarıyla kamuoyunun gündemine gelmiş bulunmaktadır. Meslek etiği, toplum ve kamu yararı doğrultusunda çalışmalarını yürüten Odamızca, konunun sağlıklı bir şekilde ele alınmasına katkı sağlamak amacıyla açıklama yapmak zorunluluğu doğmuştur.
21.yüzyılda insanlık yeni bir savaş trajedisiyle karşı karşıya; uygarlığın yaratıcısı tarihi Mezopotamya topraklarında halklar ve insanlığın geleceğine yön veren kültürel birikimlerin yok edilmesi, bu bağlamda Anadolu'nun ve giderek dünya barışının tehdit edilmesinin gündemde olduğu bir dönemde, barış girişimlerinin ve barıştan yana tavırların giderek etkin olması barış umutlarımızı şüphesiz artırıyor. Bu vesile ile savaş çığırtkanlarını bir kez daha kınıyoruz. İnsanlığın ortak amacı; barışın kalıcı olması ve sığınak gibi bizi savaşın etkilerinden koruyacak mekânlara gereksinim duyulmamasıdır. Ayrıca, günümüzde savaşın zararlarından büyük ölçüde korunma olanaklarının olmadığı da bir gerçektir. Esas çözüm, savaşların artık bir daha olmamak üzere tarihin çöplüğüne atılmasından, yani barıştan geçmektedir. Böyle olmakla birlikte savaşlar devam ettiği sürece, ne yazık ki "savaştan korunma ve sığınaklar" öncelikli bir konu olmaya devam edecektir.
Sığınaklarımızla ilgili yasal düzenlemeler, yetersiz ve amacına hizmet etmemektedir!
Sığınaklarla ilgili hukukumuz; 3194 sayılı İmar Kanunu'nun 36. ve 44. maddelerinde, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı ile İçişleri Bakanlığı tarafından hazırlanarak 25.08.1988 gün, 19910-değişik 6.3.1991 gün 20806 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak "Sığınak Yönetmeliği"nin yürürlüğe girmesi ve İmar Yönetmelikleri'nde yer alması şeklinde düzenlenmiştir.
Yasal mevzuatımız, genel plan dengelerini pek fazla gözetmediği, mevcut kentlerimizle ilişkisinin belirsizliği, yapılaşma süreciyle ilişkisi vb. bakımından eksiklikler taşıdığını ve düzeltilerek eksikliklerinin tamamlanması gerektiğini söylemek mümkün. Ancak, sorunun temel özellikler de taşıdığı bir gerçek; "Genel olarak toplumun, NBC silahlarına karşı korunması gerektiği kabulünden hareketle, sığınak hukukumuzun düzenlenmesi, yeni yapılaşma ve yapı stokumuzun birlikte ele alınarak çözüm getirilmesi" temel anlayışına bağlı olarak yeni bir düzenlemeye gereksinim vardır.
Sığınak Yönetmelikleri, yeni planlar ve yapılar ile ilgili kurallar getirmekte, mevcut yapılarla ve sığınaklarla ilgili bir kural getirmemektedir. Oysa mevcut yapılarımızın çoğunun sığınağının olmadığı ve mevcut sığınakların ise koşullara uygun olmadığı herkes tarafından bilinmektedir. Düzenlemeyle mevcut yapıların ancak yıkılıp yapılması durumunda önerilen kuralların uygulanabilmesi mümkündür. Ekonomik koşullar dikkate alındığında, mevcut yönetmelikle sığınak güvenliğimizin belirsiz bir zamana ertelendiği anlaşılmaktadır.
Kentsel ölçekte olması gereken ya da aynı zamanda fonksiyon değiştirilerek kullanılabilecek durumda genel sığınaklar bulunmamakta, buna ilişkin hukuki ve imar planlarında düzenlemeler yetersiz kalmaktadır. Bunun sonucu olarak; özellikle metropollerde yaşayan milyonlarca yurttaşımız, savaş durumunda, savaşın yıkıcı, yakıcı, yok edici etkilerine karşı savunmasız durumdadırlar.
Hukuki çerçevedeki sorunlar bir yana, pratikte yasal düzenlemelerin öngördüğü nitelikte sığınaklar dahi gerçekleştirilmemektedir!
İmar mevzuatımız, tek yapı ya da site ölçeğinde özel sığınaklarla ilgili kurallar getirmektedir; bina alanının 1/20 nispetinde ve belirlenen teknik koşullarla sığınak yapımı şart koşulmaktadır. Ruhsat amaçlı yapılan projelerde bu durum Sivil Savunma Müdürlükleri tarafından onaylanmakta, ilgili yerel yönetim ya da kurum ruhsat vermektedir. Buraya kadar esaslı bir sorun gözükmemekle birlikte, bundan sonra süreç pratikte doğru bir şekilde işlememektedir;
- Sığınaklar genellikle standartlara uygun yapılmamakta, buna bağlı olarak nükleer, biyolojik, kimyasal, yakıcı, yıkıcı vb. etkilere karşı koyabilecek koşullar sağlanmamaktadır.
- Yapılan sığınaklar genellikle amacı dışında (depo vb.) işgal edilmekte, başka amaçlara göre tadilatlar yapılmakta ve gerekli olduğunda kullanılamaz hale gelmektedirler.
- Sığınaklar, ciddi bir denetime tabi tutulmamaktadırlar; hem yapım aşamasında hem de kullanma süresinde bir denetim söz konusu olmamakta, iskân alan binalarda da, daha çok belge üzerinde işlemler yapılmaktadır.
Tek yapı ya da site ölçeğindeki sığınaklarda amaç, insanların toplu sığınaklara nakli öncesi 3 gün, en fazla 1 hafta süresince barınmalarını sağlamaktır. Bu nedenle uzun süreli koruma sağlamaları söz konusu değildirler.
Panik odaları çözüm değildir!
Sığınaklarla ilgili söz konusu olan sorunlar, genel bir güvensizlik ve toplumsal travmaya dönüşebilecek ölçüde psikolojik sorunlar yaratmakta; "panik odaları" da bu koşullarda gündeme gelmektedir. Panik odalarının yüksek maliyete neden olması nedeniyle ancak bir kısım varsıl aileler tarafından gerçekleştirilmesi söz konusudur. Ancak, savaşın etkilerine karşı yeterli ve uzun süre koruyucu olduğunu veya çözüm olduğunu söylememiz mümkün değildir. "Sanki savaş birkaç gün içersinde bitecek ve bizler bir şey olmamış gibi işlerimize devam edeceğiz" psikozu altında makul sanılmaktadırlar. Oysa savaşın etkilerinin çok uzun sürebileceği yaşanan savaşlarda açıkça ortaya çıkmıştır.
17 Ağustos 1999 Büyük Marmara Depremi sonrası yaşanan deprem güvenliğinin sağlanması çalışmalarının nasıl ticari kaygıya dönüştüğü ve amacından uzaklaştığı ortadayken, şimdi savaşın etkilerine karşı sağlanması gereken gerçek bir korunma yerine, korunma duygusunun istismarına dayanan ticari kaygılar öne çıkmaktadır. Tüm gelişmeler, ne yazık ki olaylardan ders çıkarılması yerine istismarı yönünde hareket edildiğini gösteriyor.
Hedef tüm yurttaşların gerçek korunmasının sağlanması olmalıdır !
Savaşa karşı korunma tedbirlerini sadece tekil kişilerin korunması ya da varsılların korunması olarak ele almak yerine, tüm toplumun korunmasına yönelik bir çerçeve içersinde ele almak, buna bağlı olarak bireylerin güvenliğini sağlamak, gerçek bir korunma hazırlığı bakımından zorunludur.
Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi, öncelikle savaşa karşı çıkılması gerektiğini, ancak olası savaş koşullarına karşı yurttaşların can güvenliğinin sağlanması yönünde; savaşa karşı korunma bilicinin geliştirilmesi ve bu bağlamda sığınaklarla ilgili tedbir ve düzenlemeleri gündeme taşımak ve doğru uygulamaları gerçekleştirmek yönünde çalışmalarını sürdürmektedir. Çalışma kapsamında; Sivil Savunma Müdürlükleri, yerel yönetimler ve ilgili meslek kuruluşlarıyla birlikte çalışmayı öngörmekteyiz.

Savaşta Hatırlanan Sığınaklar
Irak'taki savaşın hızla devam ettiği bugünlerde, sığınaklar konusundaki tartışmalar, ne yazık ki tehlike yakınımızda hissedildiği için, kamuoyunun gündemine gelebilmiştir. Konuyla ilgili bir çalışma yürütmekte olan Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi, sığınaklarla ilgili yasal mevzuatın eksiklikler taşıdığını, mevcut sığınakların koşullara uygun yapılmadığını ve kentsel ölçekte ele alınması gereken genel sığınakların bulunmadığını tespit etmiştir. İmar Yönetmeliği'nde özel sığınaklarla ilgili kurallar belirtilmekte, ancak uygulamada genellikle sığınaklar standartlara uygun olarak yapılmamakta, çoğu kez de farklı amaçlarla (depo, otopark vs.) kullanılmaktadır. Yapılarda sığınak olarak kullanılmak üzere ayrılan alanların, normal şartlarda farklı fonksiyonlarda kullanılabilmesi mümkün olsa da, ne yazık ki yeni kullanım amaçları doğrultusunda bu alanlarda yapılan değişiklikler, mekânların sığınak olma özelliğini yitirmesine de neden olabilmektedir. (sığınak mekânlarına pencere açılması, yalıtımsız kapılar, filtresiz havalandırma sistemleri vs.) Nükleer, kimyasal, biyolojik, yakıcı, yıkıcı vb. etkilere karşı korunma sağlayabilecek nitelikte olması gereken sığınaklar, koşullardan bir ya da daha fazlasının yerine getirilememesi nedeniyle amacına hizmet edemez duruma gelmektedir.
Bu eksikliklerin giderilmesi için Oda bünyesinde devam eden çalışmaların, yerel yönetimler, Sivil Savunma Müdürlükleri ve ilgili meslek kuruluşlarıyla birlikte yürütülmesi önem taşımaktadır. Yanda sunduğumuz, geliştirilmeye açık olarak hazırlanan tablo ile çevremizdeki yapılarda sığınak olup olmadığını, var olanların sığınak yönetmeliğine uygunluğunun ve gerçek bir koruma sağlayıp sağlayamadıklarının tespit edilebileceğini düşünüyoruz.

YAPIYA VE SIĞINAĞA AİT GEREKLİ BİLGİLER
Yapının:
Adı ve Adresi
Kullanım Amacı
Taşıyıcı Sistemi B.A Yığma Çelik
Mimarı/Ruhsat Tarihi
Yaşı
Toplam m2’si
İşlev Değişikliği Var mı? Evet Hayır
İşlev Değişiklikleri
Aktif Kullanıcı Sayısı-Yoğunluğu Az Orta Yüksek
Sığınağın:
Sığınak Var mı? Evet Hayır
Yapıdaki Yeri Bodrum Bahçe
Toplam m²’si
Teknik Özellikleri
Tuvaleti Var mı? Evet Hayır
Çöp Toplama Alanı Var mı? Evet Hayır
Kileri Var mı? Evet Hayır
Mutfağı Var mı? Evet Hayır
Havalandırma Sistemi Var mı? (Doğal-Mekanik Filtreli) Evet Hayır
Yüksekliği 240cm Daha çok Daha az
Duvar ve Döşeme Kalınlığı ve Cinsi 60cm Daha çok Daha az
Yerel Yönetimler veya Sivil Savunma Ekiplerince Denetlendi mi? Evet Hayır
Sığınak Olarak Kullanılıyor mu? Evet Hayır
Sığınağın Durumu İyi Orta Kötü
Sığınak Farklı İşlevlerde Kullanılıyorsa:
Ne Olarak Kullanılıyor?
Projedeki Sığınak BirimindeDeğişiklik-Tadilat Yapıldı mı? Evet Hayır
Bu Durumdan Bina Kullanıcılarının Haberi Var mı? Var Yok
Bina Kullanıcılarının Konu Hakkındaki Düşünceleri
Bina Yakınında Başka Sığınak Mekânı Var mı? Var Yok
Yapının Acil Eylem Planı Var mı? Var Yok
Görüşenin Adı Soyadı:
Görüşülenin Adı Soyadı
Görüşme Tarihi ve Saati :