Beykoz’un doğal sit alanı olan Zerzevatçı Mahallesi’ni yapılaşmaya açacak değişiklik iptal edildi

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın Beykoz’un doğal sit alanı olan Zerzevatçı Mahallesi’ndeki 285 hektarlık alanın sit derecesini düşürerek yapılaşmaya açmasıyla ilgili işlemi iptal edildi. Mahkeme, söz konusu işleme dayanak olarak kabul edilen Ekolojik Temelli Bilimsel Araştırma Raporu’nda (ETBAR) doğal sit kararlarının ihlali sonucunda oluşan mevcut durumun kabullenilerek koruma yaklaşımından uzaklaşıldığını ifade etti. Heyet, bu durumun daha önceki doğal sit kararlarının ihlalinin korunması anlamına geleceğini kaydetti.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, 28 Ocak 2022’de Zerzevatçı Mahallesi’nin “doğal sit alanı” derecesini “nitelikli doğal koruma alanı” ve “sürdürülebilir koruma ve kontrollü kullanım alanı” olarak tescillemişti. Söz konusu değişiklik, Bakanlığın özel bir şirkete hazırlattığı ETBAR’a dayanılarak yapılmıştı. TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi olarak imar planlarını yargıya taşımıştık.

Bilirkişi raporu hazırlandı

İstanbul 14. İdare Mahkemesi’nin baktığı dava kapsamında 5 Mart 2024’te ekolog, çevre mühendisi, yaban hayatı uzmanı ve şehir plancılarından oluşan heyet bir bilirkişi raporu hazırlamıştı. Raporda, sit derecesi değişikliğinin koruma ilke ve yaklaşımlarına ve kamu yararına aykırı olduğu, değişikliğe zemin hazırlayan ETBAR’ın “yok hükmünde” olduğu belirtilmişti.

Raporda, dava konusu alanın Boğaziçi Önemli Doğa Alanı içerisinde yer aldığı, Boğaziçi Önemli Doğa Alanı’nın, İstanbul Boğazı, Belgrad Ormanı, Polonezköy Tabiat Parkı ile etrafındaki ormanlık alanı kapsadığı ve dünyanın en önemli kuş göçü bölgesi olduğunun altı çizilmişti. Söz konusu alanın 11’i tehdit altında olmak üzere 125 kuş türüne ev sahipliği yaptığı, 116 kuş türünün koruma altında olduğu aktarılmıştı.

Bilirkişiler, sit derecesinin düşürülmesiyle söz konusu alanın önemli bir bölümünde çadırlı kamp, karavan, günübirlik faaliyetlerin yanı sıra tarım, hayvancılık amaçlı entegre tesisler, turizm tesisleri, düşük yoğunlukta yerleşimler yapılabileceğine, maden aranmasına izin verilebileceğine dikkat çekmişti. Bu nedenle sayılan kullanımlara ilişkin faaliyete gidilmesi durumunda zaten oldukça bozulmuş fakat mevcut yasal çerçeve kapsamında restore edilebilecek doğal yapının daha da bozulmasına yol açılabileceğine işaret edilmişti.

Mahkemenin kararı

İstanbul 14. İdare Mahkemesi, bilirkişi raporunu hükme esas aldı. Mahkeme, sit derecesinin düşürülmesine dayanak olan ETBAR’da doğal sit kararlarının ihlali sonucunda oluşan mevcut durumun kabullenilerek koruma yaklaşımından uzaklaşıldığını ifade etti. Heyet, bu durumun daha önceki doğal sit kararlarının ihlalinin korunması anlamına geleceğini kaydetti.

Mahkeme heyeti, ETBAR’da koruma statüsünün yükseltilerek belirlenmesi halinde alanın bozulan doğal yapısının kendini yenileyip yenilemeyeceği, çevre üzerindeki olumsuz etkilerin azalıp azalmayacağı yönünde herhangi bir tespit, inceleme ve önerilerde bulunulmadığı kaydetti.

Mahkeme, dava konusu alanda yapılaşma ve benzeri faaliyetlere gidilmesi durumunda, alanın mutlak korunması gereken doğal yapısını oluşturan türler yanında zaten oldukça bozulmuş fakat mevcut yasal çerçeve kapsamında restore edilebilecek bu doğal yapının daha da bozulmasına yol açılabileceği uyarısında bulundu.

Bu haliyle dava konusu tescil kararlarında da bu yönde bir belirlemenin, öneri ve koruma yaklaşımında bulunulmadığını aktaran mahkeme, dava konusu işlemin eksik incelemeye dayandığını, hukuka uyarlığının bulunmadığını belirterek sit derece değişikliğinin iptaline karar verdi.

TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi